Endodoncija

ENDODONCIJA je medicinska nauka koja je posvećena unutrašnjim tkivima zuba i oboljenjima tih tkiva kao i odgovarajućim tretmanima oboljele pulpe. U situaciji kada tkiva unutar zuba kao i tkiva koja okružuju zub postanu oboljela ili oštećena zahvaljujući uznapredovalom karijesu ili traumi endodotski tretman omogućava da se sačuva zub.

Šta je endodontsko liječenje kanala zuba ili ¨devitalizacija¨ zuba?

Endodotsko liječenje kanala korijena zuba je vanbolnička stomatološka djelatnost koja je neophodna kada je pulpa (meko tkivo unutar zuba) upaljno ili inficirano i kao uzrok se uzima duboki karijes , ili negativan ishod intervencija na zubua kao i trauman na zubu koja može biti po svom tipu teška i iznedna ili lakša ali često ponavljanja a za posljedicu ima odlamanja dijela zuba ili zubne krune , kao i pukotine na gleđi. Zubna pulpa široj populaciji poznata kao zubni živac je zapravo visoko specijalizovano tkivo sadržano od arterija , vena , neravhin završetaka i vezivnih ćelija. U periodu rasta i razvoja ovo tkivo ima zadatak formiranja zubne strukruralne kalcifikovane barijere (dentin). Kod odraslih kaja je razvoj zuba završen , zubna pulpa koja je sada tanja ostaje u pulpnoj komori i kanalima korijena zuba , sa funkcijom osjetljivosti na hladno i hidratacije dentina.

Poremećaj zdrave pulpe može se pojaviti u brojnim patološkim situacijama , a najčešća je zubni karijes , dekalcifikacija i progresivno razaranje tvrdih zubnih tkiva zahvaljujući aktivnosti mikroorganizama prisutnih u bakterijskom plaku. Šupljina izazvana karijesom se uvećava , produbljuje se i širir dok bakterije ne dosegneu do pulpe. Ako intervencija od strane stomatologa nije blagovremena promjene na pulpi su ireverzibilne. U ovom stadijumu uznapredovalosti oštečenja puple , riječ je o konzervativnoj terapiji koja dozvoljava zadržavanje zuba a izbjegava se njegovo vađenje – ovo je u širem značenju endodontska terapija , ili terapija kanala korijena zuba ili popularnije nazvano ali nepravilno devitalizovanje zuba. U opštem endodotska terapija ima za cilj da sačuva zub koji je pati od ozbiljnog oštečenja svojih tkiva koji vode u infeckiju i nekrozu pulpe. Sve ovo je praćeno akutnim ili hroničnih simptomima okolnog tkiva , manje ili više bolno. Moderan Endodoncija koristi jako napredna pomagala za dijagnozu i terapiju , kao što su lupe i operacioni stereo mikroskop , nove biomaterijale i specijalne materijale za instument.

Šta ukazuje na prisustvo karijesa.?

Karijes ne može dati rane znake svog prisustva ili simptome. Ovo je tipično za početni karijes , mada često suočeni sa kompletnom destrukcijom krunice zuba pacijenti mogu da izostave prijavljivanje bilo kavkog  posebnog nekomfora i da budu iznenađeni navedenim događajima bez prisustva bola. Jedino redovne kontrole od strane stručnih lica ili stomatologa mogu dati potvrdu prisustva rananog ili početnog karijesa. U tim situacijama imamo jednostavne terapije , koje umanjuju štetu načinjenu na zubu  i izbjegava se sljedstveni bol i terapije ukazivanja prve pomoći. Samim tim BOL nije pouzdan znak  niti pouzdan pokazatelj ozbiljnosti oštečenja. Jedina pravilan izbor za pacijente su redovne kontrole kod doktrora stomatologije. Izražena osjetljivost prema hladnom je simptom koji se treba uzeti u obzir , ali nije jasan pokazatelj prisustva karijesa. Bol na hladno može biti uzrokovan golim vratovima zuba , tačnije dijelom zuba koji se nalazi na prelazu kruničnog dijala prema korijenu (dio zuba koji je u neposrednoj blizini desnih). Povlačenje desnih može nastati kao posljedica parodontloških oboljenja potpornog aparata zuba , nepravilnom i previše grubom upotrebom  zubnih četkica ili prevelikom kisjelošću zubne šupljine (erozije nastale prekomjernim unošenjem kisele hrane kao što su citrusi ili vinksa kiselina – sirće ili kao posljedica patoloških dešavanja kao što je gastroezofagealni refluks). Loše navike , škripanje zubima (bruksizam) , pukotine i odlamanje gleđi mogu voditi u preosjetljivost na hladno.  Kod zuba koji su endodontski tretirani u potpunosti izostaje znaci reagovanja na hladno , slatku , slanu hranu. Osjetljiv dio zuba je pulpa i ako je pulpa nekrotisala ili je udaljena iz kanala ranijom endodotskom terapijom , simptomi izostaju. Ono što treba znati je da karijes podjednako napada zdrave zube i predhodno enodontski tretirane zube i sa istim intezitetom. Ako se izuzmu gore nabrajani slučajevi , kada su simptomi na hladno , toplo , slatko , slano udruženi sa više ili manje lokalizovanim bolom  koji traje neko određeno vrijeme nakon stimulusa , ovo je evidentan znak prisustva razvijenog karijesa. Oštečenje tvrdih tkiva se širi jako brzo i ako se ne preduprijedi , neizbježno vodi bolnom pulpititisu (akutnoj inflamaciji) ili nekrozi  pulpe (smrt ćelija pulpe). Lijek u ovom kasnom stadijemu više nije udaljivanje karijesnog promjenjenog dijela zuba i postavljanje manje ili više obimong ispuna kaviteta zuba.

Endodontski treatman zuba – što ga čini

Endodontski tretman zuba (ili tretman kanala korijana zuba poznat po terminu devitaizacija zuba) sastoji se od udaljivanja upaljene ili inficirane  pulpe (nerva) , prisutnog u unutrašnjosti zuba cijelom dužinom kanala korijena zuba i zamjena sadržaja kanala korijena zuba sa trajnim punjenjem sastavljenim od gutaperke i kanalnomg cementa , naravno poslije adekvatnog čišćenja i oblikovaja kanala korjena zuba.

Šta se postiže endodontskim tretmanom

Rezultat je taj da zub neće u budućnosti biti rezervar infektivnog sadržaja i da nakon adekvatne rekonstrukcije kruničnog dijela , može da nastavi da obavlja istu funkciju kao i intaktan zub. Stopa uspješnosti kod pravilno urađenog tretmana kanala korjena zuba u normalnim uslovima je jako visoka. Procenat uspješnosti je manji kod ponavljanih endodontskih terapija , tačnije kod revizija liječenja (ljekarske greške , anatomske varijecije u korjenoskom sistemu, objektivne teškoće prilikom izvođenja terapije).

Koliko dugo traje ?

Endodontski tretman je sada brz i kod zuba iz grupe molara , zahvaljujući novim tehnikama i modernoj opremi koja je dostupna. Tokom sprovođenja terapije slijedeći su koraci:

-Davanje lokalne anestezije , da bi se neutralisao bol čak i kod pulpe koja je slabo osjetljiva.

-Privremena rekonstrukcija krune , kada je veoma oštećena uznapredovalom karijesnom lezijom. Rekonstrukcija zidova kaviteta nam je neophodna da pravilno postavili izalcionu gumu – koferdam i da se jaka dezinfeciona sredstva koja koristimo tokom tretmana nebi našla unutar usne šupljine.

-Izolacija operacionog polja sredstvima zvanim kofer dam (upotreba koferdama se smatra esencijalnom za uspijeh endodontske terapije) koja sadrže za svakog pojedinačnog pacijenta , parče gumenog lateksa zategnutog najčešće na metalnom ramu i postavljenog na pravilnoj poziciji u ustima poacijenata pomoću metalnih prstenova koji su fiksirani na zubima koji su u operacionom polju.

-Otvaranje zubne komore – pristup zubnoj pulpi kroz kavitet koji je napravljen na žvačnoj površini zuba.

-Pristup kanalu korijena zuba uz upotrebu odgovarajućeg optičkog uvećanja.

-Mjerenje radne dužine koja je potrebna za svaki kanal korijena dotičnog zuba ,( mjeri se od referentne tačke na kruni zuba do vrha , apexa korjena) upotrebom kontronih rentgen snimaka ili električih apex lokatora (doza zračenja koja je apsorbovana tokom jedne ekspozije je minimalna).

-Ispiranje kanala korijena zuba rasvorom Natrijum Hipohlorita – moćnoga dezificijensa , da bi se obezbijedila najviše moguće čista i aseptična sredina.

-Zatvaraje kanala korijena gutaperkom hladno ili toplo kondezovane uz upotrebu kanalnih cemenata.

-Rekonstrukcija krune zuba.

-Konotrla radiološka na kraju terapije.

-Moguća je post endodontska opskrba datog zuba fiksnim protetskim riješenjima (krunica ili most).

Da li je zbrinjavanje kanala korijena bolno?

Tokom intervencije , pacijenti su pod kontrolom lokalnih anestetičkih rastvora. Osjetljivost koja može biti više ili manje neprijatna može se javiti nakon intervencije ali se drži pod laganom kontrlolom analgetica. Rijetko , posebno kod inficiranih korjenova , absces može da se razvije sa bolom i otokom , zahvaljujući migraciji bakterija kroz kost oko korjenova. Pojava ovih komplikacije ne mora da ugrozi uspjeh postojećeg tretmana.

Izvor: Sajt Italijanskog Udruženja Endodontista - SIE